ارزیابی چند‌معیارۀ تغییرات مکانی شاخص فقر آب در تعدادی از حوضه ‏های آبخیز استان اردبیل

منابع آب وجه مشترک اهداف و چالش‏های توسعۀ پایدار است و کمبود آن یکی از معضلات بزرگ چندبعدی قرن حاضر است که می‏تواند سرمنشأ بسیاری از تحولات مثبت و منفی جهان قرار گیرد. اخیراً لزوم ارائۀ شاخص‏های جامع و چندبعدی برای ارزیابی وضعیت موجود و پیش‏بینی وضعیت آیندۀ منابع آب سطحی اهمیت ویژه‏ای پیدا کرده است. به این منظور، شاخص فقر آب برای ارزیابی دسترسی به منابع آب ارائه شده است. در این پژوهش مقدار شاخص فقر آب با درنظرگرفتن معیارهای منابع، دسترسی، مصارف، محیط زیست و ظرفیت اجتماعی- اقتصادی در مقیاس زیرحوضه در استان اردبیل محاسبه شد. در ادامه، با رویکردهای مختلف وزن‏دهی (وزن یکسان به معیارها و هر بار تأکید بر یکی از معیارها در وزن‏دهی) مقدار شاخص فقر آب ارزیابی شد. سپس، حوضه‏های مختلف بر اساس وزن‏دهی‏های مختلف از نظر شاخص فقر آب اولویت‏بندی شدند. نتایج نشان داد محدودۀ تغییرات مقادیر شاخص فقر آب، در حالت‏های مختلف وزن‏دهی بین 22 تا 65 در حوضه‏های مطالعه‌شده متغیر است. در وزن‏دهی یکسان به معیارهای شاخص فقر آب، حوضۀ شمس‏آباد با مقدار 29 ‌فقر آبی بیشتر و حوضۀ پل‏سلطان با مقدار 58 ‌فقر آبی کمتری در مقایسه با دیگر حوضه‏های مطالعه‌شده در استان دارند. مقدار متوسط شاخص فقر آب برای کل حوضه‏های مطالعه‌شده در استان اردبیل 43 به‌دست آمد که طبق طبقه‏بندی مرکز اکولوژی و هیدرولوژی والینگفورد، فقر آبی شدیدی دار‌د. شاخص فقر آب نشان‏دهندۀ تأثیر ترکیبی عوامل مؤثر بر کمبود و تنش منابع آبی است که امکان اولویت‏بندی و تدوین نسخه‏های مدیریتی برای مناطق مختلف را فراهم می‏‌کند. باید توجه داشت که تعیین و تحلیل شدت کمبود و تنش منابع آب در مناطق مختلف بر اساس شرایط منابع آب منطقۀ بررسی‌شده، قابلیت محاسبۀ شاخص، وجود داده‏ها و نوع معیارهای انتخابی متفاوت خواهد بود.